Jan Łukasiewicz (ur. 21 grudnia 1878 we Lwowie, zm. 13 lutego 1956 w Dublinie) – polski logik, matematyk, filozof, rektor Uniwersytetu Warszawskiego.
Urodził się w rodzinie inteligenckiej. Studiował na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie pod kierunkiem Kazimierza Twardowskiego, z którym stworzył słynną Polską Szkołę Matematyczną zwaną Szkołą Lwowsko – Warszawską. W latach 1902-1905 pracował w Bibliotece Uniwersytetu Lwowskiego. Studiował też w Berlinie i Louvain. Habilitację otrzymał w 1906 na Uniwersytecie Lwowskim. W 1911 roku został profesorem nadzwyczajnym. Po reaktywowaniu Uniwersytetu Warszawskiego, w 1915 roku, objął katedrę filozoficzną.
Pracował w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w latach 1918-1920.
W 1919 roku pracował również w rządzie Ignacego Paderewskiego.
W 1920 roku objął katedrę filozofii na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym, dwukrotnie był rektorem Uniwersytetu warszawskiego. W 1938 roku dostał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Wilhelma w Münsterze.
W czasie drugiej wojny światowej pracował w magistracie w Warszawie, brał udział w podziemnym nauczaniu.
W 1944 roku, razem z żoną Reginą Barwińską, wyjechał z Polski, pomógł mu w tym logik niemiecki Heinrich Scholz, profesor z Uniwersytetu Wilhelma w Münsterze.
Łukasiewicz miał schronić się w Szwajcarii, lecz nasiliły się niemieckie bombardowania i w rezultacie przebywał razem z żoną na farmie Jürgena von Kempskiego w Hembsen, w Westfalii. W 1945 roku uczył w szkołach obozowych w Dössel. Nie chciał wracać do komunistycznej Polski. Potem mieszkał w Belgii, a w 1946 roku Królewska Akademia Irlandzka w Dublinie zaproponowała mu objęcie katedry logiki, którą kierował aż do śmierci.
4 marca 1946 roku Łukasiewiczowie przyjechali do Dublina na zaproszenie ówczesnego premiera Eamona de Valery.
Łukasiewicz był w stałym kontakcie z filozofami z zagranicy i z Polski, cały czas korespondował z Heinrichem Scholzem, któremu zawdzięczał wyjazd z wojennej Polski. Uczestniczył w wielu konferencjach europejskich i przesyłał swoje wykłady do Polski (dopóki nie został wydalony z Uniwersytetu Jagiellońskiego). Wykładał również w Queen’s University w Belfaście.
W 1948 roku został jednym z założycieli Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie.
Jego zdrowie pogarszało się, przeszedł kilka zawałów serca. Zakończył pracę na uczelni dublińskiej w 1953 roku. Wtedy też napisał wspomnienia autobiograficzne (J. Lukasiewicz, Curriculum vitae of Jan Lukasiewicz, Metalogicon 7 (2) (1994), 133-137).
W 1955 roku otrzymał doktorat honoris causa Trinity College w Dublinie.
13 lutego 1956 roku przeszedł operację usunięcia kamieni żółciowych, niestety zabił go zator tętnicy wieńcowej. Zmarł tego samego dnia.
Został pochowany na Cmentarzu Glasnevin w Dublinie. Na nagrobku pozostał napis “far from dear Lwów and Poland”, daleko od kochanego Lwowa i Polski.
W 1963 roku żona Regina zdeponowała większość prac, esejów, korespondencji z RIA Łukasiewicza w Bibliotece Uniwersytetu w Manchesterze (nieskatalogowane). Pracował tam uczeń Łukasiewicza Czesław Lejewski.
Niepodobna ażeby coś zarazem było i nie było – oto sławna zasada sprzeczności Arystotelesa. Był to zawsze przedmiot gorących sporów między filozofami.
Praca Łukasiewicza O zasadzie sprzeczności u Arystotelesa stała się początkiem logiki matematycznej.
Był twórcą notacji polskiej, notacji Łukasiewicza (sposób zapisu wyrażeń logicznych i arytmetycznych podający najpierw operator, a potem argumenty), która jest stosowana do dziś w językach programowania i w informatyce.
Łukasiewicz był autorem logiki trójwartościowej. Jego prace stanowiły fundamenty współczesnej informatyki.
W 2008 roku Polskie Towarzystwo Informatyczne ustanowiło nagrodę imienia Jana Łukasiewicza, dla najlepszych, innowacyjnych polskich firm informatycznych.
Od 1999 do 2004 roku, Departament Computer Science przy Uniwersytetu Dublińskiego nazywano budynkiem Łukasiewicza
W 2016 roku Uniwersytet Dubliński zorganizował konferencję międzynarodową – Łukasiewicz w Dublinie, która zgromadziła sześćdziesięciu filozofów i logików z całego świata.
Źródła:
Profesor Jan Łukasiewicz – ojciec światowej informatyki – radio
Jan Łukasiewicz – Stanford Encyclopedia
wiki-pedia
Irlandia - polskie ścieżki 
Leave a comment